آشنایی با انواع اتصالات لوله کشی ساختمان

اتصالات لوله کشی ساختمان مانند انواع خم ها، زانویی، سه راهی و… بخش مهمی از ساختمان ها هستند که لازم است در زمان تهیه آن ها دقت لازم را داشته باشید. این اتصالات باید در هر بخش خانه اندازه مناسب خود را داشته باشند. از طرفی با توجه به اینکه اتصالات لوله اغلب داخل دیوارها هستند، باید باکیفیت باشند تا آسیب نبینند. ضمن اینکه در زمان گرفتگی و لوله بازکنی نیز باید استحکام و استقامت کافی را داشته باشند. برای مثال جهت لوله بازکنی در تهران داخل یک ساختمان چند طبقه، باید مطمئن باشید که اتصالات مقاومت لازم را دارند و دچار آسیب نخواهند شد.

پرکاربردترین اتصالات لوله کشی ساختمان

لوله های ساختمانی معمولا متراژ معین و محدودی دارند. از طرفی بعضا لازم است که به دلایلی مانند چرخاندن جهت، لوله ها را قطع کرده و مجددا به یکدیگر متصل نمود. این کار را باید به کمک اتصالات لوله کشی ساختمان انجام دهید. به طور کلی انواع اتصالات در لوله کشی ساختمان را می توان در دسته بندی های زیر تقسیم بندی کرد:

• انواع اتصالات بر اساس کاربرد
• نمونه های مختلف اتصالات لوله کشی بر اساس جنس
• انواع اتصالات لوله کشی ساختمان بر اساس شکل ظاهری و نحوه اتصال
• انواع فلنج ها در لوله کشی ساختمان

1- انواع اتصالات بر اساس کاربرد

اولین دسته ای که می توان انواع اتصالات لوله کشی ساختمان را در آن جای داد، تقسیم بندی بر اساس کاربرد است. با توجه به اینکه هر یک از این قطعات کاربرد خاص خود را دارند طبق نیاز خود باید آن ها را خریداری کنید. پرکاربردترین این اتصالات عبارتند از:

انواع زانویی

یکی از پرمصرف ترین قطعات در لوله کشی ساختمان انواع زانویی هستند که برای تغییر جهت و مسیر لوله از آن ها بسیار استفاده می شود. زانویی انواع مختلفی دارد که هر یک از آن ها را در جای مخصوصی می توان مورد استفاده قرار داد. زانویی های پرکاربرد موارد زیر هستند:

• زانویی ۹۰ درجه: مسیر لوله را ۹۰ درجه تغییر می دهد.
• زانویی ۴۵ درجه: مسیر لوله را ۴۵ درجه تغییر می دهد.
• زانویی شعاع بلند: تغییر مسیر با حفظ مناسب فشار؛ زیرا اندازه آن ۱.۵ برابر قطر لوله است.
• زانویی شعاع کوتاه: تغییر مسیر با افت فشار؛ زیرا اندازه آن برابر  قطر لوله است.
• زانویی کاهنده: تغییر مسیر و اندازه لوله به طور همزمان با حفظ مناسب فشار را انجام می دهد.

انواع خم ها

در میان انواع اتصالات لوله کشی ساختمان، خم ها نیز کاربرد زیادی دارند. این قطعات برای تغییر مسیر و جهت لوله استفاده می شوند؛ اما برخلاف زانویی شعاع بلندی دارند که باعث حفظ فشار آب می شود. به طور کلی خم های لوله در دو نوع سه بعدی و پنج بعدی قابل خریداری است. موارد زیر از جمله خم های پرمصرف محسوب می شوند:

• خم مایتر (Miter Bend): علی رغم اینکه خم مایتر برای لوله کشی استاندارد نیست؛ اما بعضا در ساختمان ها از این نوع اتصال استفاده می کنند. در خم مایتر ۲، ۳ و یا ۵ قطعه از خود لوله را به یکدیگر متصل می کنند تا یک خم درست شود. خم مایتر معمولا در خطوط کم فشار کاربرد دارد.
• خم برگشتی یا زانویی 180 درجه (Returns – 180 Degree Elbow): در بعضی از سیستم های سرمایش یا گرمایش نیاز به تغییر مسیر کامل سیال وجود دارد. برای مثال در مبدل های حرارتی یا کویل های گرمایشی این مسئله اهمیت دارد. خم برگشتی در ابعاد بلند و کوتاه برای این نوع از سیستم ها بسیار کاربردی است.

سه راهی یا چهارراهی

با هدف توزیع سیال و یا جمع آوری آن از یک نوع اتصال استفاده می شود که به آن اتصال T و یا سه راهی می گویند. این قطعه شامل یک لوله کوتاه است که شاخه ای ۹۰ درجه در مرکز آن قرار دارد. انواع سه راهی در میان اتصالات لوله کشی ساختمان به شرح زیر هستند:

• سه راهی کاهنده (Reducing Tee): در این نوع سه راهی قطر انشعاب یا همان شاخه ۹۰ درجه از قطر لوله کوتاه اصلی کمتر است.
• سه راهی مستقیم (Straight Tee): قطر تمام قسمت ها با یکدیگر برابر است.
• سه راهی جانبی (Wye Tee / Lateral): در این نوع سه راهی به جای اینکه شاخه با زاویه ۹۰ درجه متصل شود، با زاویه ۴۵ درجه متصل شده است. نتیجه این کار کاهش اصطکاک و تلاطم در سیال خواهد بود.
• سه راهی سه بعدی یا اسپریکر (Barred Tee): در سه راهی سه بعدی به کمک نوارهایی که در داخل جوش داده شده اند، جلوی ورود ناخالصی به انشعاب گرفته می شود.

یک نوع اتصال در لوله کشی ساختمان نیز با عنوان چهارراهی وجود دارد که به نسبت سه راهی ها کاربرد بسیار کمتری دارند. چهارراهی ها مانند علامت مثبت هستند که بیشتر برای آب پاشی استفاده می شوند.

 آتش نشان ها بیشترین استفاده از چهارراهی ها را دارند.

کاهنده ها

در بخش هایی از مسیر لوله کشی لازم است تا شما اندازه لوله های خود را کاهش دهید. برای مثال زمانی که قرار است از لوله اصلی صرف یک شیر آب کوچک برای کولر خود بگذارید، قطعا از لوله های نازک تری باید استفاده نمایید. این کار به کمک کاهنده ها قابل انجام خواهد بود که یکی از موارد زیر هستند:

• کاهنده لوله هم مرکز یا مخروطی (Conical Reducer): کاهنده های هم مرکز شبیه این هستند که لوله کوچکتر را داخل لوله بزرگ تر و دقیقا در وسط آن قرار داده باشید. به عبارتی مرکز هر دو لوله دقیقا روی یک خط قرار گرفته است و شکلی شبیه مخروط دارند.
• کاهنده غیر هم مرکز (Eccentric Reducer): در کاهنده های غیر هم مرکز انگار که شما لوله کوچکتر را داخل لوله بزرگتر قرار داده و به دیواره آن چسبانده اید. در این حالت مرکز دو لوله روی یک خط قرار نخواهند گرفت.
• سوئج کاهنده (Swage Reducer): در صورتی که لوله های کوچکتر شما از نوع سوکتی یا پیچی هستند، باید از سوئج کاهنده ها استفاده نمایید. این مدل از کاهنده در دو نوع هم مرکز و غیر هم مرکز وجود دارد. ضمن اینکه ممکن است دو سر این کاهنده ساده یا اینکه یک سر ساده و یک سر رزوه دار باشد.

انواع کوپلینگ

کوپلینگ ها اتصال دهنده های ساده ای در لوله کشی هستند که باید بدون هیچ کار خاص و یا تغییری دو لوله را به یکدیگر متصل نمایند. کوپلینگ ها نیز انواع مختلفی دارند که عبارتند از:

• کوپلینگ کامل: برای اتصال سوئج، تیپل و یا لوله های با سوراخ کوچک از کوپلینگ کامل استفاده می شود. انتهای کوپلینگ کامل به صورت سوکت یا رزوه ای است.
• نیمه کوپلینگ: اگر قصد دارید انشعاب کوچکی از یک لوله بزرگ را متصل نمایید، باید از نیمه کوپلینگ استفاده کنید. این قطعه رزوه ای یا سوکتی است. بعضا نیز ممکن است یک سر آن رزوه ای و سر دیگر آن سوکتی باشد.
• کوپلینگ کاهنده: چنانچه هدف شما اتصال دو لوله با اندازه های مختلف است، نیاز به کوپلینگ کاهنده خواهید داشت. این کوپلینگ شبیه کاهنده هم مرکز عمل می کند؛ اما اندازه کوچکتری دارد.

درپوش

معمولا در انتهای لوله کشی برای پایان دادن به مسیر از درپوش استفاده می شود. همچنین همان ابتدای کار نیز ممکن است انشعابی قرار دهند که در صورت نیاز به توسعه بتوان از آن استفاده نمود. این انشعاب را نیز با درپوش مسدود می کنند.

مهره ماسوره و نیپل

در لوله کشی های با سوراخ کوچک می توان به جای فلنج از مهره ماسوره استفاده کرد. این قطعه شامل سه قسمت مادگی، نری و مهره است. با اتصال نری و مادگی، مهره برای آب بندی فشار لازم را فراهم می کند. نیپل ها نیز در اتصالات لوله کشی ساختمان کاربرد زیادی دارند. این قطعه شبیه یک لوله است که در هر دو طرف یا یک طرف آن رزوه وجود دارد. معمولا در لوله کشی کم فشار برای اتصال انواع شیلنگ، شیر و یا لوله می توانید از نیپل ها استفاده نمایید.

انواع اتصالات لوله فاضلاب

2- نمونه های مختلف اتصالات لوله کشی بر اساس جنس

شما می توانید انواع اتصالات لوله کشی ساختمان را بر اساس جنس آن ها نیز تقسیم بندی نمایید. به عبارتی شما این اتصالات را می توانید با جنس های مختلف در بازار بیابید که هر یک کاربرد و مزایا خاص خود را دارند. انواع اتصالات در بازار را می توانید با یکی از جنس های زیر و یا ترکیبی از آن ها خریداری کنید:

1. چدن
2. برنز
3. آلومینیوم
4. فولاد ضد زنگ
5. برنج
6. تیتانیوم
7. کربن
8. پلی وینیل کلرید (PVC)
9. EPDM
10. پلی اتیلن (PE)
11. نایلون
12. CPVC
13. پلی پروپیلن (PP
14. الاستومر
15. تفلون  PTFE

3- انواع اتصالات لوله کشی ساختمان بر اساس شکل ظاهری و نحوه اتصال

شیوه دیگری که می توان نمونه های مختلف اتصالات لوله کشی را با آن تقسیم بندی کرد، توجه به شکل ظاهری و یا نحوه اتصال این قطعات به لوله ها است. در این شیوه ما سه دسته کلی داریم که عبارتند از:

اتصالات رزوه ای

نمونه ای از پرکاربردترین اتصالات لوله کشی ساختمان، اتصالات رزوه ای هستند. در این شیوه انتهای هر لوله رزوه ای است که به راحتی می توانید به دیگر قطعات متصل نمایید. در این نوع اتصال شما همواره می توانید به سادگی اتصال را جدا کرده و مونتاژ خود را به شیوه دیگری انجام دهید. نقطه شعف اتصالات رزوه ای آسیب پذیری رزوه ها و احتمال نشتی سیستم لوله کشی است. برای انتقال سیال های کم فشار و لوله های کمتر از ۴ اینچ می توانید این شیوه اتصال را استفاده کنید.

اتصالات جوشی

در شیوه اتصالات جوشی قطعات مورد نیاز در سیستم لوله کشی با دقت زیاد به یکدیگر جوش داده می شوند. در این نوع اتصال احتمال نشتی بسیار پایین بوده و هزینه لوله کشی نیز به دلیل کاهش قطعات مورد نیاز کمتر خواهد بود. همچنین وزن نهایی کل سیستم شما کمتر می شود. ضمن اینکه با اتصالات جوشی شما می توانید قطعات را در هر طرح دلخواه و با زاویه های متنوع به یکدیگر متصل نمایید. در واقع انعطاف پذیری بیشتری برای لوله کشی در اتصالات جوشی وجود دارد.

اتصالات فلنج دار

اگر در انتهای هر لوله یک فلنج استفاده کنید، می توانید با مقابل هم قرار دادن دو وجه از فلنج ها آن ها را به هم متصل کنید. در این شیوه شما برخلاف روش جوشی می توانید اتصال را به راحتی جدا کرده و به شیوه ای دیگر لوله کشی کنید. لازم به ذکر است که وجود واشر نرم میان دو فلنج متصل شده برای جلوگیری از نشتی الزامی است.

4- انواع فلنج ها در لوله کشی ساختمان

فلنج ها نوعی اتصال در لوله کشی هستند که معمولا در صنایع کاربرد دارند. به عبارتی اتصالات فلنج بیشتر برای مکان هایی است که انتقال سیال با فشار بالا انجام می شود و حساسیت زیادی نیز دارد. با این وجود برخی از انواع فلنج به عنوان یک نوع اتصال در لوله کشی به شرح زیر است:

• فلنج لبه تخت
• فلنج لبه برآمده
• فلنج اتصال حلقه ای
• فلنج اتصال گردنی
• فلنج کاهنده
• فلنج انتهایی

دیگر اتصالات پرکاربرد لوله کشی ساختمان

فارغ از مواردی که معرفی کردیم، اتصالات دیگری نیز هستند که در لوله کشی ساختمان بسیار مورد استفاده قرار می گیرند؛ اما در دسته های معرفی شده نیستند. لیست آن ها عبارت است از:

• واشر یا گسکت
• شیر فلکه
• آداپتور
• بوش دو ضربه خورده
• سر شیلنگی
• پرایمر شتر گلو
• بوشن

نکات مهم در خرید اتصالات لوله کشی ساختمان

قبل از خرید اتصالات لوله کشی ساختمان خود حتما با یک فرد ماهر و متخصص در این زمینه صحبت کنید. کسی که قرار است کار لوله کشی شما را انجام دهد می تواند فرد مناسبی برای مشورت کردن باشد. شما باید مطابق با استانداردهای موجود کار لوله کشی خود را انجام داده و تناسب نوع اتصالی که انتخاب می کنید، قطعات مورد نیاز خود را تهیه نمایید. جدای از خرید تحت نظر یک فرد متخصص، تهیه اجناس با کیفیت و اصل نیز نکته مهمی است که باید حتما مدنظرتان باشد.

جمع بندی و نتیجه گیری

از جمله اجناس مهم در لوله کشی ساختمان، اتصالات آن هستند. این قطعات به شما کمک می کنند تا لوله ها را در مسیرهای مختلف قرار داده و آن ها را به یکدیگر متصل نمایید. زانویی، خم، کاهنده، کوپلینگ، نیپل و… از مهمترین اتصالات لوله کشی ساختمان محسوب می شوند. با توجه به اهمیت سیستم لوله کشی در ساختمان ها لازم است این قطعات را با بهترین کیفیت خریداری کنید تا بعدا دچار مشکل نشوید. اگر قطعه دیگری می شناسید، در بخش نظرات آن را اعلام کنید.

سوالات متداول

مهمترین اتصالات لوله کشی ساختمان چه مواردی هستند؟

انواع زانویی، خم، نیپل، کاهنده، شیر فلکه و… اصلی ترین اتصالات لوله کشی ساختمان محسوب می شوند.

کاربرد کاهنده ها چیست؟

اتصال دو لوله با اندازه های مختلف به کمک کاهنده ها امکان پذیر است.

مطلب بعدی:
لوله بازکنی با سه نظام و قیمت آن
مطلب قبلی:
علت گرفتگی لوله فاضلاب ماشین لباسشویی + روش های رفع آن